Jak poprawnie udokumentować schorzenia specjalne i szczególne — przewodnik dla pracodawców
Jak poprawnie udokumentować schorzenia specjalne i szczególne — przewodnik dla pracodawców
Zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami to nie tylko krok ku społecznej odpowiedzialności, ale także realna korzyść finansowa. Kluczem do optymalizacji obciążeń związanych z PFRON jest zrozumienie, czym są schorzenia specjalne i schorzenia szczególne, jakie uprawnienia z tego tytułu przysługują pracodawcy oraz jak je należy formalnie udokumentować.
Schorzenia specjalne a schorzenia szczególne — co to takiego?
- Schorzenia specjalne — to określone rodzaje niepełnosprawności, które ustawowo kwalifikują osobę do zwiększonego dofinansowania ze strony PFRON.
- Schorzenia szczególne — to takie, które w sposób istotny utrudniają wykonywanie pracy. Zatrudniając osobę z niepełnosprawnością powiązaną ze schorzeniem szczególnym, pracodawca może obniżyć wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, który warunkuje wysokość płatności na PFRON.
Aktualne stawki dofinansowania (2025)
Pracodawca, który zatrudnia osobę z niepełnosprawnością, może ubiegać się o dofinansowanie do jej pensji. Standardowe stawki to:
- 2760 zł dla osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności
- 1550 zł dla stopnia umiarkowanego
- 575 zł dla stopnia lekkiego
Jeśli pracownik ma schorzenie specjalne, możliwe jest zwiększone dofinansowanie:
- 4140 zł (znaczny)
- 2585 zł (umiarkowany)
- 1265 zł (lekki)
Przykładowe katalogi schorzeń
Schorzenia kwalifikujące do zwiększonego dofinansowania (specjalne):
- Całościowe zaburzenia rozwojowe (12C)
- Zaburzenia wzroku (umiarkowane lub znaczne) (04O)
- Epilepsja (06E)
- Choroba psychiczna (02P)
- Upośledzenie umysłowe (01U)
Schorzenia umożliwiające obniżenie wskaźnika (szczególne):
- Choroba Parkinsona
- Stwardnienie rozsiane
- Paraplegia, tetraplegia, hemiplegia
- Zaburzenia słuchu lub wzroku
- Nosicielstwo HIV / AIDS
- Epilepsję
- Przewlekłe choroby psychiczne
- Upośledzenie umysłowe
- Miastenię
- Późne powikłania cukrzycy
Jak formalnie udokumentować schorzenia?
1. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności jako podstawa
Najważniejszym dokumentem jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (wydawane przez zespoły ds. orzekania). W orzeczeniu zawarte są:
- stopień niepełnosprawności
- kod (symbol) przyczyny niepełnosprawności
Jeśli w orzeczeniu widnieje symbol odpowiadający schorzeniu specjalnemu (np. 06-E, 01-U, 02-P, 04-O), jest to automatyczne potwierdzenie i nie potrzeba dodatkowego zaświadczenia.
2. Gdy symbol nie wystarcza — konieczne zaświadczenie
Jeżeli orzeczenie nie zawiera symbolu jednoznacznie wskazującego schorzenie szczególne, konieczne będzie zaświadczenie od lekarza specjalisty. W takim przypadku wymagania to:
- imię, nazwisko, identyfikator osoby (np. PESEL)
- stwierdzenie, że osoba ma jedno ze schorzeń wymienionych w odpowiednim rozporządzeniu
- pieczątka i podpis lekarza / podmiotu leczniczego
Kto może wystawić takie zaświadczenie? Wyłącznie lekarz będący specjalistą w danej dziedzinie — nie pracodawca, nie lekarz medycyny pracy, nie lekarz rodzinny.
Wsparcie sądowe i interpretacje
Wyroki sądowe potwierdzają, że to lekarz specjalista (lub komisja orzekająca) ma kompetencję stwierdzania schorzeń uprawniających do obniżenia wskaźnika zatrudnienia. Pracodawca ani pracownik nie mogą samodzielnie stwierdzić istnienia schorzenia szczególnego. (np. wyrok WSA w Warszawie z 3 listopada 2009 r.) (sygn. akt III SA/Wa 718/09):
“Warunkiem obniżenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest zatrudnienie osób niepełnosprawnych ze szczególnymi schorzeniami. Do stwierdzenia schorzenia uzasadniającego obniżenie wskaźnika nie jest uprawniony pracodawca czy sam pracownik, lecz podmiot posiadający uprawnienia w tym zakresie, czyli lekarz specjalista, względnie komisja lekarska orzekająca o niepełnosprawności.”
Jakie korzyści może mieć pracodawca?
- Dodatkowe dofinansowanie – od kilkuset do nawet ponad tysiąca złotych miesięcznie (w zależności od stopnia niepełnosprawności i występowania schorzenia specjalnego)
- Obniżenie wskaźnika zatrudnienia – wliczanie jednej osoby jako dwóch lub trzech w obliczeniach do PFRON
- Mniejsze obciążenia finansowe przy obowiązkowych wpłatach
Aby skorzystać z tych mechanizmów, pracodawca musi zatrudniać minimum 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i mieć status, że nie osiąga ustawowego wskaźnika 6 % – w przeciwnym razie nie musi dokonywać wpłat.
Rekomendacje i dobre praktyki
Zawsze proś kandydata, aby dostarczył aktualne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.
Jeżeli orzeczenie nie zawiera jednoznacznego kodu, poproś o zaświadczenie od lekarza specjalisty.
Weryfikuj, by zaświadczenie było wydane przez właściwego specjalistę i zawierało wszystkie wymagane dane.
Dokumentuj całość dokumentacji (kopia orzeczenia + zaświadczenie, jeśli było potrzebne).
Gdy masz wątpliwości — skonsultuj się z ekspertem ds. PFRON
Zapraszam Elżbieta Górecka 600986874|e.gorecka@av-kancelaria.pl
KONTAKT
Masz pytania?
Nazywam się Elżbieta Górecka. Jako ekspert kadrowo-płacowy zajmuję się również tematyką PFRON. W kwestiach PFRON od ponad 10 lat wspieram firmy z sukcesem pozyskując dla nich dofinansowania do pensji pracowników oraz obniżając obowiązkowe wpłaty do PFRON.
PFRON, szkolenia, dofinansowania i wpłaty.
ul. Wiejska 10, 44-200 Rybnik